Opvoeden stopt niet zodra je kind online gaat

Verhaal

Ieder kind verdient het om zich begrepen te voelen, ook daar

Promovendus Mariah Knezevic onderzoekt hoe ouders en kinderen samen hun weg vinden in de digitale wereld.

Kinderen groeien op in een wereld waarin online en offline nauwelijks nog te scheiden zijn. Voor ouders is dat vaak zoeken: hoe begeleid je je kind in een digitale omgeving die je zelf niet altijd begrijpt? Mariah, promovendus bij Viveon, onderzoekt hoe gezinnen samen hun weg vinden in dit nieuwe opvoedlandschap.

Van Snake tot TikTok

“Sorry dat ik zoveel praat, van de hak op de tak,” zegt Mariah halverwege ons gesprek, voor de tweede keer. Haar glimlachende ogen verraden geen ongemak, eerder enthousiasme. Rustig houdt ze haar paarse waterfles vast, alsof die haar tempo even tempert. Een promovendus die niet alleen over onderzoek praat, maar ook zichtbaar leeft voor wat ze onderzoekt.

Wanneer ik haar vraag haar werk uit te leggen alsof ik tien jaar oud ben, aarzelt ze geen seconde. “Ik onderzoek wat je doet op een scherm: social media, games, filmpjes. En hoe je ouders je daarbij kunnen helpen. Zitten ze naast je? Ondersteunen ze? Of zitten ze zelf verloren op hun telefoon?” Ze denkt even na en voegt toe: “Eigenlijk is de vraag: hoe kunnen ouders opvoeden op het scherm?” Het beeld is helder. Net zoals ouders je leren je voor te stellen of een straat over te steken, zo kun je kinderen ook leren hoe ze zich online bewegen. Wie spreek je aan? Wat laat je zien? Wanneer houd je afstand?

Ze glimlacht als ze terugdenkt aan haar eerste telefoon. “In groep 8 kreeg ik een Nokia waarop je Snake kon spelen. Tijdens het buitenspelen viel die in de sloot, en eerlijk gezegd maakte je je er niet druk om. Maar daarna gingen de ontwikkelingen razendsnel: van Blackberry’s tot de eerste smartphones.”

“Mijn ouders wilden wel, maar ze snapten me niet”

Die persoonlijke geschiedenis verbindt ze aan haar werk als psycholoog. Daar ontdekte ze haar affiniteit met neurodivergente mensen. “Wat me raakte, is dat volwassenen vaak zeiden: mijn ouders wilden wel, maar ze snapten me niet. Ouders deden hun best, maar misten de handvatten. Ieder kind verdient het om zich begrepen te voelen, ook online.”

Het werd de motor achter haar onderzoek: begrijpen hoe ouders en kinderen elkaar kunnen vinden in een digitale wereld. Want opvoeden stopt niet zodra een kind online gaat. Juist daar begint het opnieuw.

“Opvoeden stopt niet zodra je kind online gaat. Juist daar begint het opnieuw.”

Onderzoek met gezinnen, niet over gezinnen

Die praktijk wordt tastbaar in de gezinnen die nu al meedoen. Niet in een klinische setting, maar gewoon vanuit huis. Ouders en kinderen voeren een gesprek over schermtijd of plannen samen een digitale activiteit, terwijl onderzoekers meekijken. Het voelt laagdrempelig en veilig, merkt Mariah.

Ze straalt wanneer ze vertelt over de eerste reacties: “We voelden ons op ons gemak,” zei een ouder. Een kind voegde toe: “Ik vond het eerst spannend, maar eigenlijk heel leuk.” Voor haar zijn dat de momenten waarop onderzoek en menselijkheid samenvallen.

Kinderen digitaal leren oversteken

Mariah’s ambitie reikt verder dan haar proefschrift. Ze wil dat opvoeding en online gedrag niet langer gescheiden werelden zijn. “Je laat een kind toch ook niet zomaar alleen oversteken? Eerst leg je uit, dan oefen je samen, daarna kijk je mee van een afstand en pas dan mag het kind zelf. Waarom zouden we dat in de digitale wereld anders doen?”

“Kinderen digitaal leren oversteken, daar gaat het mij om.” Over tien jaar ziet ze het zo voor zich: kinderen en ouders die samen gezond en veilig met schermgebruik omgaan, waarbij ouders de beste ondersteuners zijn.

“Onderzoek is waardevol, maar pas écht betekenisvol als gezinnen er iets mee kunnen.”

Als ik voorzichtig vraag of ze zelf ooit kinderen wil, denkt ze even na. Dan: “Ja, dat denk ik wel. En dan zou ik veel samen doen, een veilige omgeving creëren waarin ze met mij alles durven te bespreken: hun twijfels, angsten, maar ook wat ze digitaal leuk vinden.” Ze lacht om de vanzelfsprekendheid waarmee ze dit zegt, en voegt er nuchter aan toe: “Maar ik weet ook: opvoeden blijft lastig, hoe goed je er ook verstand van hebt.”

De zin die bij me blijft hangen

Ze denkt nog vaak aan de volwassenen met wie ze sprak, die zeiden: “Mijn ouders wilden wel, maar ze snapten me niet.” Mariah kijkt even naar haar handen rond haar paarse waterfles en zegt dan: “Dat raakt me elke keer. Want ieder kind verdient het om zich begrepen te voelen. Ook online. Dat is waarom ik dit onderzoek doe.”

Het OOG-onderzoek

*Het OOG-project (voluit Opvoeding en Online Gedrag van kinderen) onderzoekt hoe kinderen mét en zonder neurodivergentie hun weg vinden in een digitale wereld. Welke rol spelen ouders hierin? Hoe ondersteunen ze hun kinderen? En waar liggen de risico’s en kansen? In dit onderzoek worden gegevens gecombineerd uit Generaties2, In Kaart en Generations2Connect. Zo ontstaat een breed en gedetailleerd beeld van hoe digitale opvoeding zich ontwikkelt in verschillende levensfasen.

*Wat dit onderzoek bijzonder maakt, is de directe link naar de praktijk. De inzichten worden niet alleen wetenschappelijk beschreven, maar vertaald in bruikbare handvatten. Zodat ouders leren risico’s te beperken én ontdekken hoe digitale media positief kunnen bijdragen aan het welzijn en de ontwikkeling van hun kinderen.

Doe mee Voor het OOG-project zoekt Mariah samen met haar collega’s nog gezinnen die willen deelnemen. Ouders en kinderen gaan in een veilige setting vanuit huis met elkaar in gesprek over schermgebruik. Zo dragen gezinnen bij aan kennis die direct kan helpen bij digitale opvoeding – en leren ze vaak zelf ook iets nieuws. Meer informatie en aanmelden? m.k.j.knezevic@vu.nl

Wat Mariah zelf toepast: gezond verstand in digitale opvoeding

Mariah praat bevlogen over onderzoek, maar haar ideeën zijn ook verrassend praktisch. Veel voelt als gezond verstand, totdat je beseft hoe vaak we het in de praktijk tóch laten liggen.

Voorleven werkt sterker dan verbieden Als ouders zelf voortdurend met hun telefoon bezig zijn, legt dat letterlijk een barrière op. Kinderen voelen dat. “Je kunt niet verwachten dat je kind z’n scherm weglegt als jij zelf niet laat zien hoe dat kan.”

Maak digitale opvoeding net zo vanzelfsprekend als leren oversteken Nieuwe apps en platforms roepen voor ouders soms paniek op. Toch helpt het om hetzelfde principe te volgen als bij andere opvoeding: eerst uitleggen, samen oefenen, dan loslaten.

Zie ook de kansen van digitalisering Voor kinderen met dyslexie kan een bericht versturen door audio in te sprekeneen wereld openen. Voor kinderen met autisme kan online contact een opstapje zijn naar vriendschappen. “Digitale media zijn niet alleen een risico, maar ook een hulpmiddel. De kunst is om dat te zien.”

Creëer bewust offline momenten Zelf legt Mariah haar telefoon weg als ze tijd met haar neefjes doorbrengt. “Dan ben ik er echt voor hen. Nadeel is dat je soms geen spontane foto kunt maken, maar het voordeel is groter: volledige aandacht.”

Houd het gesprek open. Ook (of: juist) als het lastig wordt Ze lacht wanneer ze vertelt hoe kinderen eerlijker zijn dan je denkt. “Ze weten vaak meer van de digitale wereld dan ouders beseffen. Juist dat kan een ingang zijn om te praten. Stel vragen, wees nieuwsgierig, en laat zien dat je hun wereld serieus neemt.”